Opiniun nga: Klajd Bylyku
“Dostojevski dinte shumë, por jo gjithçka. Ai për shembull, mendonte se nëse vret një njeri, shndërrohesh në Raskolnikov. Por ne tani e dimë se dikush mund të vrasë pesë, dhjetë apo edhe njëqind njerëz dhe në mbrëmje të shkojë në teatër.” Anna Akhmatova
Ajo që po ndodh në Gaza në pothuajse dy vitet e fundit është e tmerrshme. Pamjet e fotografuara dhe filmike që na dëshmojnë veçanërisht muajt e fundit, janë akoma dhe më të frikshme. Ndoshta është pikërisht për shkak të këtij tmerri të papërshkrueshëm që çdo fjalë rreth Gazës, para së gjithash has në përgjigjen e munguar të një pyetjeje që duhet të na mundojë të gjithëve: kujt duhet t’i flasim për Gazën? Sepse nëse ajo që po ndodh atje është portretizimi i mirëfilltë i gjithçkaje të ligë, të poshtër, të pabesë dhe çnjerëzore, atëherë Gaza duhet të jetë kriteri ynë i ri dhe përfundimtar për të përcaktuar dhe testuar nga e para vlerën e gjërave, parimeve dhe njerëzve. Nëse të flasim për Gazën apo të përsiasim një qëndrim rreth asaj që po ndodh atje na bën të ndihemi të vetmuar që në krye të herës, duke mos mundur dot të përfytyrojmë një publik që do ta dëgjojë atë që do të themi, atëherë nuk duhet përjashtuar se duhet marrë në konsideratë se fjalët tona mund të përfundojnë edhe në një monolog. Por për aq kohë sa më të rëndësishëm se të gjithë njerëzit e botës të marrë së bashku janë parimet morale, Zoti i të cilave nuk vdes kurrë, atëherë mund të kemi sigurinë se fjalët tona nuk kanë për të qenë kurrë të tepërta. E megjithatë, duke qenë se jemi gjithsesi njerëz dhe llogaritë i bëjmë edhe me të ngjashmit tanë, pyetja kokëfortë mbetet aty: kujt duhet t’i flasim për Gazën?
Mbulimi mediatik i asaj që ndodh atje, që përkon me periudhën historike kur mediumet klasike si shtypi, radioja dhe televizioni janë tejkaluar dhe lënë në hije nga gjithëprania e Internetit dhe mediave sociale, është aq gjithëpërfshirës dhe imediat sa na shfajëson nga detyrimi i llahtarshëm për të përshkruar apo zbardhur verbalisht horrorin e ekranizuar që sytë na shohin çdo ditë. Njëherazi nuk hezitojmë të themi se ndoshta përmasa më e pafalshme dhe katastrofike e asaj që po ndodh atje, është pikërisht kjo, se dokumentimi në kohë reale i manifestimit më të paskrupullt të së keqes është duke ndodhur në nivele të padëshmuara më parë. Shkatërrimin e parikuperueshëm të jetëve të njerëzve, duke filluar nga poshtërimi se janë qenie që nuk e meritojnë të jetojnë në tokën ku kanë lindur, frikësimi, lënia në uri, bombardimi i shtëpive, shfarosja e çdo infrastrukture deri te vrasja dhe asgjësimi i tyre, ne na ra për pjesë ta dëshmojmë me sytë tanë. Ndarja e tyre në civilë, burra, gra, pleq apo fëmijë, në mjekë, gazetarë, infermierë apo personel humanitar janë etiketime gjuhësore që mund t’i përdorim si në kohë paqeje ashtu edhe lufte, por jo në kohën e Gazës, sepse në këtë të fundit, nuk ka as gjendje lufte dhe as paqeje, por terrori dhe horrori, asgjësimi dhe shfarosjeje. Ajo që ndodh atje, ata njerëz i shndërron që të gjithë në fëmijë, të cilët në përfytyrimin normal të çdo qenieje të rritur, janë portretizimi i vetë pafajësisë, e për rrjedhojë, i dobësisë, brishtësisë dhe pamjaftueshmërisë për t’u vetëmbrojtur. Në këtë kuptim, nëse themi se në Gaza nga predhat apo uria po vriten civilë, burra dhe gra, në mënyrë të pavetëdijshme pranojmë një pjesë të manipulimit gjuhësor, sepse njerëzit e lënë në uri, në qiell të hapur, në breshërinë e përditshme të plumbave dhe të rrethuar nga të gjitha anët duke mos u lejuar t’ia mbathin, janë që të gjithë fëmijë, pavarësisht moshës, gjinisë dhe profesionit.
Monstruoziteti i genocidit dhe manifestimi i pashembullt i ligësisë së qëllimshme që Forcat e Armatosura Izraelite kryejnë mbi popullatën palestineze, autorin e këtij shkrimi dhe të gjithë ata që përmes leximit bashkëndajnë të njëjtin qëndrim me të, e prek në dy nivele, së pari si mysliman dhe pastaj si shqiptar, me dallimin se kësaj here, se cili identitet ka përparësi ndaj tjetrit nuk ka kurrfarë rëndësie. Si mysliman sepse krimet kundër njerëzimit dhe njerëzores që autoritetet izraelite po kryejnë në Gaza, para së gjithash janë rrjedhojë e aplikimit në terren të një narrative konkrete, e që është ajo e superioritetit etnik, fetar dhe qytetërimor të popullsisë izraelite ndaj inferioritetit etnik, fetar dhe qytetërimor të palestinezëve. Si shqiptar sepse popullsia dhe kombi shqiptar e njohin mirë genocidit dhe spastrimin etnik, sepse genocid dhe asgjë më pak ishte ajo që ndodhi në fillimshekullin e njëzet në krahinën e Çamërisë dhe në fundin e tij me popullsinë shqiptare të Kosovës nga çetnikët serbë. Në këtë kuptim, nga pikëpamja morale myslimanët shqiptarë duhet të ndihen dyfish të lënduar dhe po aq herë përgjegjës për të mbajtur qëndrimin e tyre të fortë, lidhur me krimet e tmerrshme që autoritetet izraelite po kryejnë ditën për diell. E nga një perspektivë historike, për myslimanët nuk mund të ketë muaj më të volitshëm sesa ky që sapo u mbyll, për t’u përpjekur dhe shpallur qëndrimin e tyre zëlartë përballë kësaj situate. Në kalendarin hënor Hixhri, korriku i sivjetshëm përkon me muajin Muharrem të vitit 1447. Në datën 10 të këtij muaji, myslimanët përkujtojnë dy ngjarje madhore të historisë së tyre; triumfin e profetit Musa ndaj Faraonit në Egjipt dhe vrasjen e nipit të Profetit Muhamed, Husein ibn Ali në Qerbela. Përtej faktit se bota sunite përkujton më shumë ngjarjen e parë dhe ajo shiite të dytën, dallimi në arsyet se përse ndodh kështu dhe mënyra se si kjo ditë përkujtohet nga secila palë, në kontekstin që po flasim nuk ka rëndësi. Ajo që është më e rëndësishme, përbashkësuese dhe e patjetërsueshme, është se myslimanët nuk mund të sillen sikur këto dy ngjarje i përkasin vetëm historisë dhe kuptimet e tyre nuk kanë më mundësi apo arsye të aktualizohen në realitetin e shoqërive tona. E megjithatë, premisat tona të panegociueshme janë ato të një myslimani suni, prandaj dhe gjithë çfarë vjen si reflektim për këto dy ngjarje është e mbështetur në traditën teologjike dhe historike të ehli sunetit.
E kësisoj, mbështetur pikërisht në këto dy ngjarje, na duhet të reflektojmë se në çdo fenomenologji të moralit, në çdo filozofi të së drejtës dhe në çdo analizë të parimeve themelore mbi të cilat individët dhe shoqëritë kanë strukturuar jetën e tyre, menjëherë dalin në pah dy imperativë pa të cilët të tjerët nuk mund të ekzistojnë. Imperativi i parë është se koncepti i drejtësisë është parimi që mban botën në këmbë. Virtytet morale si mirësia, butësia, bujaria, mëshira apo zemërgjerësia, për aq sa janë cilësi të shkëlqyeshme të qenies njerëzore, për nga natyra e gjërave nuk mund të përjashtohet që të jenë edhe bllokuese për atë të cilin i zotëron. Që do të thotë se mund të qëllojë që njeriu të sillet “më butë sesa duhet,” të jetë “më i mirë sesa duhet,” “më shpirtmadh sesa duhet,” por kurrë dhe asnjëherë nuk mund të guxojmë të themi se dikush mund të jetë “më i drejtë sesa duhet.” Vetëkuptohet që edhe në rastin e cilësive të tjera, ajo që sapo thamë është pasojë e rezultatit që përftojmë nga sjellja e të tjerëve, që shpesh herë karakterizohet nga mosmirënjohja dhe dashakeqësia. Por nëse në rastin e virtyteve të tjera mosshprehja e tyre në përmasa ekstreme do të thotë sjellje dinjitoze, e sjellshme dhe korrekte, në rastin e drejtësisë, një sjellje jo jashtëzakonisht e drejtë nuk do të thotë një sjellje mjaftueshëm e drejtë, por pashmangshmërisht e padrejtë, ngase ky koncept hyjnor është i vetmi që nuk është asnjëherë i mjaftueshëm dhe kurrë nuk tepron. Drejtësia është qëllimi për të cilin Zoti ka krijuar botën, sepse nëse dy krijesat e ngarkuara me liri veprimi dhe përgjegjësi, siç janë njerëzit dhe xhindët, janë krijuar për qëllimin madhor të adhurimit të Krijuesit të tyre, ç’mund të jetë më e drejtë sesa pohimi dhe njohja e këtij Zoti dhe nënshtrimi ndaj Tij? E nëse në rend vertikal ky është themeli mbi të cilin bota qëndron, edhe rendi horizontal, ai që dikton marrëdhënien e krijesave me njëra-tjetrën, duhet të karakterizohet nga i njëjti parim. Por është e ditur që ky ekuacion në të shumtën e rasteve prishet prej vetvetiu dhe korrigjuesit e këtij faji fatal, janë pikërisht profetët. Ata janë qeniet që Krijuesi i pajis me shpallje, legjislacion dhe morale, cilësi këto që i shndërrojnë ata në qeniet më politike të mundshme, ngase krahas përsosjes së virtyteve dhe sjelljeve fisnike, janë të urdhëruar të veprojnë si fanarë ndriçues të së vërtetës dhe drejtësisë imponuese ndaj të gjithë shoqërisë. Në këtë kuptim, profetët janë qeniet me revolucionare të mundshme, qartësisht jo në një kuptim jakobin, por kokëfortësisht këmbëngulës në dhënien e gjithçkaje për lartësimin e së vërtetës, ripërcaktimin e vlerës së gjërave dhe sidomos themelimin e drejtësisë, si në raport me Zotin, duke mohuar adhurimin e gjithçkaje tjetër veç Tij, ashtu dhe me krijesat, duke gjykuar në përputhje besnike me vullnetin hyjnor. Kjo është arsyeja se të gjitha historitë profetike që Kur’ani na tregon, nuk janë thjesht përpjekje të çiltra të disa njerëzve të mirë për udhëzim, paqe dhe harmoni në botë, por një luftë e panegociueshme ndaj së keqes dhe padrejtësisë, duke filluar nga ajo individuale, deri te më e strukturuara. E pikërisht e kësaj natyre është tirania më e përmendur në Librin e Allahut, ajo e Faraonit ndaj popullit të tij dhe atij hebre, që në një moment të caktuar u pajis me profetin krenar që pati guximin të përballej me padrejtësinë e ushtruar ndaj njerëzve të pafajshëm e pa mbrojtje.
Pas këtij imperativi të parë, një i dytë përplotësues dhe po aq i rëndësishëm, është se ata njerëz që marrin përsipër të përmbushin vullnetin hyjnor për drejtësi, janë për nga natyra të destinuar që këtë ta bëjnë para së gjithash për të tjerët, për tjetrin, për të tretin, pra për këdo që nuk mundet të bëjë atë që bën ai. Dobia, aspirata dhe interesi individual apo personal, te profetët vijnë përherë të fundit, sepse ata janë të tillë pikërisht për këtë qëllim, që të gjithë përpjekjen e tyre titanike, angazhimin e manifestimit të shpalljes, luftimin e tiranisë dhe themelimin e drejtësisë në tokë e bëjnë para së gjithash për ata që nuk munden ta bëjnë vetë, e duke qenë se kjo është dhunti e të paktëve, profetët e Zotit janë vetëm një grusht, krahasuar me numrin e pambarimtë të njerëzve të thjeshtë që meritojnë dhe presin prej tyre drejtësi dhe dinjitet, e jo thjesht ndihmë dhe paqe. Sepse si mund të kuptohet ndryshe fjala e Nënës së nderuar të Besimtarëve, Aishes, kur thotë se i Dërguari i Allahut asnjëherë nuk hakmerrej kur e lëndonin, me përjashtim të rasteve kur në mes ishte mosbindja ndaj Allahut; pra vepronte me drejtësi në cilësinë e legjislatorit, por me falje dhe butësi në atë të civilit. Apo refuzimi i vazhdueshëm i sahabit të tij shpirtmadh, Uthman ibn Affan për të mos t’iu përgjigjur rebelëve, pavarësisht të gjitha mundësive për ta bërë, si zgjedhje e qëllimshme që synonte përcaktimin e një precedenti. Në këtë perspektivë, ymeti mysliman, një entitet tashmë jopolitik por gjithsesi i mirëpërcaktuar fetar dhe kulturor, gjendet përpara një testi të mirëfilltë, që një pjesë e tij, pra Gaza, gjendet në kushtet më të vështira të përfytyrueshme, e vënë përfundi nga tirania më e keqe e mundshme, e karakterizuar nga një ligësi e ngjashme me atë të nazistëve, e gulageve staliniste apo Kmerëve të Kuq, për të mbetur në historinë moderne dhe pa kaluar te masakrat e përmasave edhe më të frikshme të Amerikës Latine, Afrikës dhe Azisë së Largët, të kryera nga profesorët e Eichmanit dhe Netanyahut, siç ishin Hernan Cortes, Leopoldi II dhe fara e ngjashme me ta. Përballë këtij tmerri, qëndron ymeti, i karakterizuar nga ekuilibri diplomatik, servilizmi qytetërimor dhe fragmentarizimi politik. Por duke qenë se shkrimi në fjalë nuk është një analizë gjeopolitike, na mjafton të fokusohemi te përgjegjësitë tona.
Mbështetur mbi sa më sipër, këta dy imperativë moralë, se drejtësia është aspirata e të gjithë profetëve dhe se përmbushja e saj para së gjithash kërkon vetëmohim, shpirt sakrifice dhe përparësi absolute ndaj të tjerëve dhe jo vetes, na ndihmojnë që ta kuptojmë më mirë gjithë çfarë po ndodh në Gaza, sidomos nëse rreth kësaj të fundit reflektojmë duke pasur parasysh historitë e profetit të pashembullt Musa dhe sahabit të rrallë Husein. E keqja gjithmonë ka pasur nevojë për legjitimit dhe në nivel publik, ajo kurrë e asnjëherë nuk ka qenë e mundur të realizohej në përmasat e kërkuara pa ndërmjetësimin e një narrative, pa krijimin e një fryme apo pa përfytyrimin qoftë edhe imagjinar të një publiku që meriton që të keqen ta përligjë përmes pranimit të një arsyetimi logjik dhe të pranueshëm, që në gjuhën e filozofisë politike quhet propagandë. Zoti në Kur’an na përshkruan merakun e Faraonit teksa përpiqet t’i shpjegojë parisë së tij rreziqet që i kanosen nga besimi i Musait, duke e paralajmëruar se ai kërkonte t’i ndryshonte fenë dhe të përhapte shkatërrim e padrejtësi. Ky rend simbolik i vetëmbrojtjes së tij, pasohet menjëherë nga kundërsulmi që përballja të ndodhte menjëherë, treguar me detaje e nuanca në përshkrimin e mbledhjes së magjistarëve dhe shpalljes së përplasjes. E gjithë kjo do të ndodhte publikisht, në ditën kur gjindja mblidhej për të kremtuar festën. Kjo përballje pra ka katër komponentë, Musain, Faraonin, parinë e tij dhe masën e njerëzve. E keqja faraonike nuk është thjesht ligësi, ajo kërkon legjitimim përmes njerëzve të zgjedhur, për të bindur të zakonshmit. Na tingëllon si familjare. Sepse e vërteta mund të përmblidhet në një fjali: nëse nuk do të kishte Hamas, ai duhej shpikur. Shteti i Izraelit dhe Forcat e Armatosura nuk mund të shfarosin njerëz të pafajshëm pa një narrativë legjitimuese, të cilën tashmë e kanë mësuar përmendësh edhe ata që për Izraelin nuk dinë as ku bie në hartë. E drejta e atij vendi të shenjtë për t’u mbrojtur është e panegociueshme, kalvari i tmerrshëm i përndjekjeve që populli i tij ka vuajtur zgjerohet çdo muaj i përditësuar me histori të reja nga e kaluara, rreziku që i kanoset nga bashkëjetesa me popullin e pabesë palestinez nuk mund të neglizhohet në asnjë moment, pa harruar misionin mesianik që ky popull i zgjedhur ka në atë kurth të madh ku ka ngecur që prej 1948-tës, i rrethuar në cilësinë e popullit të vetëm të qytetëruar, nga beduinë inferiorë jo lëkurëbardhë, që i besojnë një Zoti hakmarrës të Cilit i atribuojnë një Libër të vjedhur nga shpalljet e tyre ekskluzive. Kësisoj, në këtë skemë me katër komponentë kemi Faraonin, pra Presidentin izraelit, kemi industrinë e propagandës që përbëhet nga establishmenti politik vendas, komuniteti ndërkombëtar dhe media, që përligjin veprimet vetëmbrojtëse të Forcave të Armatosura (IDF), pra magjistarët e domosdoshëm, për fat të keq mungon Musai, mungesë që në teori është rrjedhojë e heshtjes së ymetit mysliman, për të mbetur vetëm në një eufemizëm të thjeshtë, dhe në fund jemi ne, njerëzit e zakonshëm që duhet të bindemi për të drejtën e patjetërsueshme që ushtarët izraelitë gëzojnë për t’u mbrojtur nga fëmijët të cilëve na ra për hise t’ua numërojmë brinjët nga mijëra kilometra larg. Por në këtë pikë nuk duhet të na shpëtojnë dy detaje. Së pari, në rastin tonë meqë nuk ka përballje, sepse Musa ende nuk ka, legjitimimi duhet të jetë edhe më i fortë, sepse njerëzit duhet të binden se ka vërtet një përballje, paçka se nga njëra anë kemi ushtarë dhe predha, kurse nga tjetra gra dhe fëmijë. Së dyti, kjo nuk duhet bërë vetëm ditën e festës, si në rastin e Faraonit, por çdo ditë, me çdo mënyrë, në çdo formë, duke shfrytëzuar çdo mjet. Dhe kjo ndodh, dhe kjo prodhon rezultate, dhe kjo po na vë përfund, dhe kjo po na shpif jetën.
Presidenti Begaj paralajmëron publikisht Iranin se duhet t’i vërë gishtin kokës e t’i mendojë mirë planet bërthamore. Kryetarja e Kuvendit Spiropali i qan hallet babait të një prej pengjeve të Hamasit, takim për të cilin fatmirësisht nuk dimë detaje. Media kujdeset që mos ta harrojmë mirësinë e madhe që populli ynë shfaqi ndaj atij hebre gjatë Luftës së Dytë Botërore; pra përpara Rusisë nënë dhe Kinës motër, paskemi pas edhe çifutin vlla. RTSH në emisionin “Ekspres” interviston Kryerabinin Yoel Kaplan, i cili ndër të tjera shprehet se lufta në Gaza është shumë e rëndësishme edhe për Shqipërinë, me qëllim që të mbrohet nga terrori dhe kur nga skllavi i improvizuar në gazetar Nolian Lole pyetet me shumë kujdes se përse në qëndrën e shpërndarjes së ndihmave po vriten njerëz, përgjigjet se kjo është propagandë e Hamasit. Evi Kokalari, një copë mishi pa zemër por me dy sy, që sheh por nuk mendon, kritikon protestën e organizuar nga Greta Thunberg, duke na treguar përralla me fe dhe komb; por asaj i falet, aq di, aq thotë. Siç është nga ana tjetër për t’u përshëndetur qëndrimi publik i Asociacionit të Gazetarëve të Shqipërisë, me deklaratën e fortë ndaj krerëve të shtetit për të dënuar genocidin. Në këtë pikë, të rrethuar nga intensiteti përsëritës përmes të cilit media përpiqet të na bindë për vërtetësinë e narrativës izraelite, ndryshe e njohur edhe si narrativa zioniste, elitat shqiptare gjenden përballë detyrimit për të bërë një zgjedhje të vështirë: të thonë zëlartë të vërtetën e pamohueshme, se në Gaza dhe në Bregun Perëndimor gjithashtu po kryhen krime kundër njerëzimit dhe shfarosje në masë, apo të heshtin duke u bërë bashkëfajtorë pasivë me vrasësit. Deri më tani, në pjesën dërrmuese të rasteve, që nga klasa politike deri te media, përfshirë profesoratin, intelektualët e lirë dhe arlekinët e analizave televizive, kemi parë të kundërtën, një pranim të narrativës dominuese dhe mbështetje të së keqes së strukturuar. Në këto kushte, detyrimi për të qenë zëri i së vërtetës dhe shpirti i rezistencës, bie mbi myslimanët shqiptarë, të cilët nuk mund të vazhdojnë ta pohojnë vetëm në perspektivën e një triumfi post ringjallje superioritetin e tyre të pretenduar ndaj grupeve të tjera shoqërore, por duhet të bëjnë praktikisht atë që nuk po e bëjnë dot të tjerët. Për këtë, historia e nipit të shtrenjtë të Profetit të Allahut, është një burim i pashtershëm frymëzimi, për të cilën nuk kemi luksin të sillemi sikur është një ngjarje që i përket thjesht së kaluarës.
Vrasja tragjike e Huseinit dhe njerëzve të tij, paqja e Allahut qoftë mbi ta, është portretizimi ideal i burrit që mishëron dy imperativët e sipërpërmendur. Aspirata e tij e panegociueshme për drejtësi, vetëdija se vepronte para së gjithash në emër të parimit dhe jo vetes, këmbëngulja për të shkuar drejt Kufes në emër të dinjitetit njerëzor dhe bindja e patjetërsueshme se ai udhëtim ishte një betejë pa kthim kundër tiranisë dhe padrejtësisë, janë hollësi që bashkojnë tek zgjedhja e tij një pjesë të mirë të cilësive të profetëve. Imperativi i parë, se ai jetoi dhe u vra në emër të drejtësisë dhe në rrugë të Zotit, na bëhet më i prekshëm përmes përmbushjes së imperativit të dytë, sepse vrasja e tij e dëshmon katërçipërisht se e gjithë përpjekja e tij ishte një betejë për dinjitetin njerëzor dhe jo kapitalin politik. Refuzimi i bandës së Ibn Zijadit ndaj alternativave të nipit të Profetit, përfundoi në një ultimatum nënshtrues, duke e detyruar atë drejt poshtërimit pa kushte nga njëra anë, ose luftës nga ana tjetër, që në vlerësimin numerik të palëve, me gjasa donte të thoshte vrasje e pashmangshme. Por përpara kësaj kishte ndodhur diçka tjetër, që zgjedhjes dhe vendimit të tij, i shton pa dyshim një krenari të parrëfyer. Ata që i kishin dhënë fjalën dhe premtuar besnikërinë pa kushte, e kishin tradhtuar dhe braktisur. Banorët e Kufes nuk e mbajtën fjalën dhe u shitën pa e menduar dy herë. Kësisoj, ai u sprovua nëpërmjet një veçorie që në të shumtën e rasteve, është fati potencial i profetëve: ata mund të përfundojnë edhe të vetëm. I gjendur në situatën që nuk e priste, përpara pyetjeve të cilave nuk u gjente dot përgjigje, në mesin e një tradhtie të cilën nuk e shpjegonte dot dhe përballë një poshtërimi të cilin zgjodhi të mos ta pranonte, sahabi i madh vendosi të mos zbrapsej dhe të mos t’u nënshtrohej atyre që për hir të së vërtetës, ishin sa tiranë, aq edhe të padenjë përpara tij, duke u shndërruar në një martir të papërsëritshëm dhe në një shembull të paharruar të rezistencës ndaj së keqes dhe zërit të vetmuar të dinjitetit. I tradhtuar, i braktisur dhe në fund i vrarë. Vrasjen e tij ne nuk e kujtojmë në trajtën e një rituali dhe as si zanafillën e ndonjë teologjie, por si një precedent të pashkatërrueshëm të mishërimit të detyrimit për t’u përplasur me të keqen dhe rezistuar me çdo kusht, edhe në kushte tradhtie dhe braktisjeje.
Kësisoj, fuqia e propagandës, furia e kulturës së asgjësimit (cancel culture), servilizmi ndaj qytetërimit dominues, inferioriteti i përgjithshëm kulturor nga i cili karakterizohet, e bëjnë shumë të vështirë për elitën shqiptare ndërmarrjen e angarisë sipas saj të tepërt, të mbajtjes së një qëndrimi të fortë e të drejtëpërdrejtë rreth asaj që po i bëhet popullsisë palestineze. E kuptojmë shumë mirë se një artikulim i prerë, i qartë, publik, i shndërruar në një manifestim dinjitoz në mbështetje të së drejtës dhe dënim të së keqes, në kushtet tona mund të kërkojë sakrifikim të karrierës, privilegjeve publike apo statusit shoqëror. E megjithatë, situata është aq e llahtarshme sa nuk ka interpretim politik, gjuhë diplomatike dhe mungesë të drejtëpërdrejtë përgjegjësie që ta zbusë dhe të na mbushë mendjen se mund të sillemi se ajo që po ndodh atje, së paku me ne nuk ka ndonjë lidhje. Çdo betejë për të drejtën, të mirën dhe dinjitetin meriton të zhvillohet pa u bërë asnjë llogari. Autori i këtij shkrimi, njësoj si edhe pjesëtarët e tjerë të shoqërisë shqiptare, ka shenjtëritë dhe burimet e veta të botëkuptimit. Në këtë perspektivë, ndoshta ajeti Kur’anor më i drejtëpërdrejtë është ai numër 33 i sures Teube: “Allahu është Ai që e ka dërguar të Dërguarin e Tij me udhëzimin dhe fenë e vërtetë, për ta lartësuar atë mbi të gjitha fetë, edhe nëse këtë e urrejnë idhujtarët.” E në momentin ku ndodhemi, nëse ka një të vërtetë të cilën e dimë me siguri, është se atë çfarë po ndodh në Gaza, Zoti i botëve nuk e pëlqen aspak. Veç kësaj, ky detyrim madhor e fisnik, për të orientuar për tek e mira dhe penguar nga e keqja, për të qëndruar në mbrojtje të asaj që Zoti e do dhe luftuar përballë asaj që Ai e urren, nuk ka qenë mision vetëm i të Dërguarit të fundit, por i të gjithë profetëve; e nëse kjo është e vërtetë pa asnjë dyshim, atëherë çfarë prove tjetër na duhet për ta besuar se fati i këtyre njerëzve të mëdhenj ishte të mbeteshin të vetëm, apo në rastin më të mirë, me shumë pak të ngjashëm? Si duhet të jetë ndjerë Nuhu duke ndërtuar anijen, teksa ata të cilët i ftonte për te Zoti e tallnin çdo herë që i kalonin pranë? Apo Luti kur u detyrua të braktiste qytetin dhe as të mos shihte pas? Apo Ejubi kur vuante në heshtje me shpresën se vetëm Allahu mund t’ia rikthente të gjitha? Apo Jakubi kur nuk i humbte shpresat? Apo Jusufi, kur u shit dhe u tradhtua nga vëllezërit e tij? Apo Muhamedi tek kthehej nga Taifi ku u refuzua dhe u përpoqën ta poshtëronin, në një ditë aq të vështirë sa nëse nuk do të kishte qenë për bashkëshorten e tij, ndoshta nuk do ta kishim mësuar kurrë se ç’i ndodhi. Po çfarë tregon kjo përveçse në përleshjen me mosbesimin dhe padrejtësinë, këta burra të rrallë ishin tejet të vetëdijshëm që mund të mbeteshin edhe të vetëm, e shpesh herë edhe të vetmuar? A nuk është e mjaftueshme për të gjithë se nëse nga njëra anë çmimi i çdo beteje për të mirën dhe dinjitetin nuk e përjashton humbjen e disa privilegjeve të kësaj bote, por nga ana tjetër na shpërblen duke na mundësuar të mbajmë gjallë njerëzoren që po na e dehumanizojnë çdo ditë? Sepse holokausti dhe holodomori bashkë që popullsia palestineze është duke vuajtur në mënyrë gjakftohtë, të vazhdueshme dhe të justifikuar në sytë e të gjithë botës, na dehumanizon të gjithëve.
Për ta mbyllur, në traditën leksikore të arabishtes, protagonisti absolut i një ngjarjeje të ndodhur në një ditë të caktuar, në gjuhën e historiografisë shpërblehet duke iu mveshur ajo ditë. Kështu, njohësit e historisë e dinë se ka një Ditë të Talhës (në Uhud), një ditë të Aliut (në Khayber), një ditë të Huseinit (në Qerbela), etj. Por në Kur’an na rrëfehet se në historinë e botës dhe veçanërisht të njeriut ka edhe disa ditë që quhen Ditët e Zotit. Në këto Ditë, që në Kur’an përmenden literalisht si Ditët e Allahut, Ai ka ndërhyrë dhe vepruar drejtëpërsëdrejti përmes mëshirës së Tij duke ndihmuar të dërguarit dhe ata që besuan te ta ose duke shkatërruar kundërshtarët e tyre, në ngjarje madhore që përfshijnë edhe ndryshime nga rendi i natyrshëm i gjërave dhe prishje të vullnetshme të ligjeve natyrore të përcaktuara nga vetë Krijuesi, siç është për shembull përvoja pataksësë e hapjes së detit që dëshmoi Musai me hebrenjtë. (Nga një tjetër kënd, ky është aktualizimi i vërtetë në botën empirike i dukurisë që në dramën greke njihet si Deus ex machina.) Kjo të kujton fjalën e Tocqueville, i cili shprehej se historia është manifestimi i jashtëm i vullnetit të Zotit. Kështu për shembull, në një ajet thuhet: “Thuaju besimtarëve që t’i falin ata të cilët nuk shpresojnë në Ditët e Allahut, me qëllim që çdo popull Ai ta shpërblejë në përputhje me veprat e veta.” (45:14) Apo diku tjetër: “Ne e dërguam Musain me shenjat Tona (dhe i thamë): ‘Nxirre popullin tënd nga errësirat në dritë dhe përkujtoju atyre Ditët e Allahut!’ Vërtet, në këtë ka shenja për çdo njeri që është i durueshëm dhe falenderues.” (14:5) Duke pasur parasysh situatën, duhet të kuptojmë se duhet të bëjmë maksimumin që gjendja e shoqërive njerëzore apo e botës në tërësi, të mos arrijë në pikën që Zoti të zgjedhë që njërën nga ditët tona “ta bëjë të Tijën.” Por nëse dikush është përfshirë nga hutia dhe jeton i pavëmendshëm nga mësimet e së shkuarës, duke qenë i bindur se në një perspektivë gjithnjë e më laike, e i zhytur përherë e më shumë në vorbullën e pakuptimtë të teodisesë, e keqja nuk shkulet nga toka dhe të liqtë vazhdojnë të bëjnë krime pa u ndëshkuar, e për rrjedhojë është e tepërt të veprojmë apo shprehemi për Gazën, si një luks për të cilin nuk kemi nevojë, duhet të kuptojmë se nëse nuk ndodh që brenda jetëve tona të përjetojmë një Ditë të Zotit dhe përgjigjet e pyetjeve që shtrojmë për së largu rreth asaj që po ndodh atje nuk i marrim dot këtu, atëherë me siguri kemi për t’u bashkuar që të gjithë në Ditën e Ditëve të Zotit. Dhe atë Ditë, atë Ditë kemi për të qenë ose me profetët dhe ata të cilët jetuan në përputhje me atë që ata orientuan, ose me kryerabinin dhe shokët e tij; grup të ndërmjetëm nuk ka. Prandaj dhe neutraliteti në tipologjinë e shoqërive tona, nuk është heshtje por bashkëfajësi.
