Koncepti 4: Pajtueshmëria e natyrës njerëzore me ligjin e universit
Kjo natyrë njerëzore (fitra) në thelb është në harmoni me ligjin e krijimit (rendin hyjnor të universit), e nënshtruar ndaj Zotit të saj, ashtu siç janë të nënshtruara ndaj Tij çdo gjë dhe çdo qenie e gjallë. Kur njeriu devijon me mënyrën e jetesës së tij nga ky ligj, ai nuk përplaset vetëm me rendin e universit, por përplaset para së gjithash me natyrën e tij të brendshme. Si pasojë, ai vuan, shpërbëhet, humbet orientimin dhe trazohet.
Allahu, që është Krijuesi i shpirtit njerëzor, është Ai që i ka zbritur njeriut këtë fe dhe këtë besim për të rregulluar veprimet e tij në jetë, sepse Ai e di më mirë se kushdo tjetër krijesën që ka krijuar: “A mos nuk di Ai që ka krijuar, kur është i Butë dhe i Gjithëdijshëm?” (El-Mulk: 14)
Fitra është e qëndrueshme dhe nuk ndryshon: “Fitra e Allahut, me të cilën Ai i ka krijuar njerëzit. Nuk ka ndryshim në krijimin e Allahut.” (Er-Rum: 30)
Edhe feja tek Allahu është e qëndrueshme dhe e vetme: “Vërtet, feja e vërtetë te Allahu është Islami.” (Ali Imran: 19)
Prandaj, kur shpirtrat devijojnë nga kjo fitra e qëndrueshme, asgjë tjetër nuk mund t’i kthejë përveç kësaj feje të qëndrueshme, që është në përputhje të plotë me natyrën e njeriut dhe me natyrën e gjithësisë.
Koncepti 5: Akidja ndërmjet arsyes dhe shpalljes
Duhet që arsyeja e shëndoshë të jetë në përputhje me shpalljen e saktë [Kuranin Fisnik dhe hadithet e sakta të Profetit ﷺ], sepse kurrë nuk mund të ketë kundërshtim ndërmjet dy gjërave të sigurta e të vërteta. Nëse në aparencë duket sikur ka kundërshtim midis arsyes dhe shpalljes, atëherë ose arsyeja është e jo e shëndoshë dhe jo e qartë, ose transmetimi (shpallja) nuk është i saktë.
Në rast të një kundërshtimi të supozuar, përparësi i jepet shpalljes (tekstit); prandaj është detyrë të besohet ajo që e ka pohuar shpallja, edhe nëse arsyeja mbetet e habitur për ta kuptuar, sepse akideja mund të përmbajë gjëra që arsyeja i sheh të habitshme, por jo gjëra që arsyeja e ka të pamundur t’i perceptojë.
Asgjë nga Libri i Allahut apo nga Suneti i saktë – qoftë edhe hadith i vetëm (ahad) – nuk mund të kundërshtohet me arsyen, me analogjinë (kijas), me përjetimet shpirtërore (dhauk), me zbulimet (keshf), apo me fjalët e ndonjë dijetari apo imami, e as me ndonjë burim tjetër të ngjashëm.
Koncepti 6: Përmbajtja ndaj shprehjeve fetare në çështjet e akides
Është e domosdoshme t’i përmbahemi shprehjeve (termave) që janë përdorur në tekstet fetare në çështjet e akides dhe të largohemi nga termat e shpikura (bidate). Në lidhje me termat e përgjithshme dhe të paqarta që mund të nënkuptojnë si të vërtetën, ashtu edhe të gabuarën, duhen kërkuar sqarim për kuptimin që synohet prej tyre: çfarë është e drejtë pranohet, ndërsa çfarë është e gabuar refuzohet.
Nga shprehjet që përdorin filozofët dhe ata që mohojnë cilësitë (sifatet) e Allahut – të cilat nuk gjenden në Kuran dhe në Sunet – janë: “trup” (xhism), “thelbi” (xhewher), “hapësira” (hejz). Për shprehje të tilla duhet të thuhet se: ato nuk janë përmendur në Kuran as në Sunet, prandaj ne pohojmë vetëm se atë që Allahu ia ka pohuar vetes ose që ia ka pohuar i Dërguari i Tij ﷺ, dhe mohojmë atë që e ka mohuar Allahu dhe i Dërguari i Tij ﷺ, si dhe çdo gjë që nënkupton mangësi ndaj Tij, e nga e cila Allahu është i pastër dhe i lartësuar.
Koncepti 7: Perceptimet që krijon akideja
Akidja e drejtë është mbjellë në natyrën e njeriut, sepse ai ka nevojë për të në mënyrë që t’ia mbushë zemrën, e që prej saj të burojnë konceptet dhe veprat e tij, dhe që t’i ofrojë atij një shpjegim të plotë për jetën dhe përfundimin e tij, për botën që e rrethon, dhe për lidhjen e tij e të gjithësisë me Zotin Krijuesin më të Lartë.
– Koncepti i parë, që lind nga kjo akide, është njohja e realitetit të Zotit, e realitetit të gjithësisë në të cilën jeton njeriu — çfarë ai sheh dhe çfarë është e padukshme për të —, njohja e realitetit të jetës me të tashmen dhe të ardhmen e saj, dhe më në fund, njohja e vetvetes, që gjendet brenda tij, si dhe qëllimi i ekzistencës dhe fundit të tij.
– Ndër konceptet më të rëndësishme që lind nga akidja është marrja e Allahut si Zot të vetëm dhe të adhuruar, dhe mohimi i çdo hyjnie tjetër përveç Tij; pra adhurimi i përket vetëm Allahut, askujt tjetër.
– Nga konceptet që lind nga akidja është edhe bindja se gjykimi dhe ligji i përket vetëm Allahut, dhe nuk është e drejtë e askujt prej robërve të Tij.
– Akidja i skicon njeriut qëllime më të mëdha se vetja, më gjithëpërfshirëse se brezi i tij, më të larta e më fisnike se realiteti i kufizuar që e rrethon.
– Ajo i lidh këto qëllime me Zotin e Lartë, prej të Cilit njeriu merr sistemin e jetës, metodën e mendimit e të sjelljes, ritet e adhurimit, dhe e di se Allahu është mbi të, e vëzhgon dhe e sundon.
– Njeriu, me gjithë këtë, e do Zotin e tij, që është Zot i këtij sistemi dhe i kësaj mbikëqyrjeje; ai miqëson për hir të Tij dhe urren për hir të Tij, i frikësohet Atij, ruhet nga zemërimi i Tij, kërkon kënaqësinë e Tij, i kërkon ndihmë për mirësi dhe devotshmëri, turpërohet ta takojë Atë me gjynahe, dhe shpreson në shpërblimin e drejtë të Tij që e kompenson për atë që humbet në përballjen me të keqen në këtë botë.
– Akidja gjithashtu krijon bindjen se epshet dhe ndjenjat duhet të jenë nën sundimin e saj, e jo e kundërta.
– Së fundi, kjo akide vendos bindjen e nënshtrimit ndaj zgjedhjes së Allahut në çdo çështje, ashtu siç thotë Allahu i Lartësuar: “Zoti yt krijon ç’të dojë dhe zgjedh; ata nuk kanë të drejtë zgjedhjeje.” [El-Kasas: 68].
Askush nuk ka të drejtë t’i propozojë diçka Allahut, të shtojë, të pakësojë, të ndryshojë apo të zëvendësojë ndonjë gjë në krijimin e Tij. Allahu është Ai që zgjedh prej krijesave të Tij kë të dojë, për çfarë të dojë, për detyra, poste apo grada të caktuara.
Po të ishte kjo e vërtetë e ngulitur në shpirtrat e njerëzve, ata nuk do të zemëroheshin për asgjë që u ndodh, nuk do t’i mashtronte asgjë që arrijnë, dhe nuk do t’i hidhëronte asgjë që u mungon; sepse nuk janë ata që zgjedhin, por Allahu është Ai që zgjedh.
Kjo nuk do të thotë të shuhen mendjet, dëshirat, përpjekjet apo kryerja e shkaqeve të ligjshme, por të pranohet me kënaqësi ajo që ndodh pas përpjekjes dhe të pranohet me dorëzim e qetësi çdo gjë që cakton Allahu, sepse njeriu është përgjegjës vetëm për aq sa është në mundësinë e tij, ndërsa çështja dhe zgjedhja përfundimtare i përket vetëm Allahut.
Vijon
