Domosdoshmëria e selefizmit, pozita sufizmit dhe pa/efektshmëria e tyre ne vartesi të situatave.
Alban Gorishti
Realisht rëndësia e kësaj teme më bëhet e qartë sa herë shikoj ngurtësi apo nga ana tjetër teprim në përshpirtshmëri, po ashtu sa herë që më kujtohet se diku një “pasues” I selefizmit dëshiroi të ndërtonte një xhami moderne duke rrënuar në vend të saj një tjetër historike si dhe sa herë që disa njerëz me mendime të gabuara për atë që konsiderohet sakrale dëshirojnë të shndërrojnë në vend kulti vet objektin historik , muret apo konturet e tij, duke harruar vet historikun e objektit apo normat sheriatike të vendosura për të maksimizuar dobinë shpirtërore brenda tij.
Po ashtu kjo tematikë mu rikujtua një ditë duke ecur nëpër rrugët e stërmushura me amoralitet vizual pashë në cep të rrugës një stendë pak të frekuentuar të mbushur me piktura autoriale të njërës prej shkollave të mesme të qytetit tim, të pikturuara nga nxënësit e asaj shkolle, por njerëzit dukej sikur bënin “rikoshetë” nëpër hapsirat boshe të asaj ekspozite. Edhe pse ishte një art i bukur viziv, teorikisht I përshtatëshëm për njerëz me kuptime tërësisht vizuale prap së prapi ajo hapësirë dukej se nuk tërhiqte vëmëndjen e askujt. Kjo pamje më bëri të mendoj për realitetet që kemi kapërcyer si muslimanë midis njerëzve me hapsira profane dhe të tjerëve me hapsira sakrale por të mbushura nga ngurtësitë dhe paftësitë shpirtërore të njerëzve që nuk e kuptuan siç duhet hapsirën që i rrethonte, kështu edhe të tjerët, tamam si ajo ekspozita e pikturës, bënë rikoshetë në hapsirat boshe “të stendës” që vet ata ngritën.
Para se ta shtjelloj këtë tematikë duhet të përcaktoj kuptimin e dy terminologjive të përdorura më sipër. E para me sufizëm kam për qëllim dhënies përparsi të pedagogjisë shpirtërore ndaj asaj trupore, ndërsa me selefizëm në këtë artikull kam për qëllim njëfarë “automatizmi” strikt ndaj një rregulloreje me prejardhje hyjnore e cila nuk distancohet nga dëshmia e saktë as edhe për 1 moment.
Padyshim çdo kohë ka situatat dhe prioritetet e veta, sipas të cilave ndërtohen strategjitë dhe funksionimi I suksesëshëm I atyre që quhen qëllimet e sheriatit Islam. Në të kundërt kaosi dhe paefektshmëria do ta tjetërsojnë makinerinë e thirrjes Islame, makineri e cila është motori kryesor I përfaqësimit dhe ekzistencës së vet fesë në mesin e një shoqërie. Prej fjalëve të ulemave të vjetër është edhe ajo ku qartësohet roli I dhënies së dekreteve fetare sipas ndryshimit të vendit dhe rethanave, për këtë të qëndruarit e ngurtë në një drejtim juridik të ligjëruar (medh-heb) duke mos konsideruar ndryshimin e situatave dhe traditave është prej thjeshtësimit të rrolit dhe pozitës historike të vet medhhebizmit (drejtimit juridik të ligjëruar sheriatikisht).
Nëse hedhim një sy në histori nuk mundet tia mohojmë sufizmit apo përshpirtshmërisë sunite rolin e vet thelbësor në përcjelljen e Islamit qoftë edhe në vende të largëta për qendrën e atëhershme të botës, vende si ai i yni. Kanë qenë pikërisht njerëz me një nivel më të lartë të përshpirtshmërisë sesa të “automatizmit” argumentativ, të cilët e sollën moralin Islam në vise të huaja të ngarkuara me morale kanunore amorale. Kështu niveli i lartë i ndjeshmërisë shpirtërore të tyre bëi që edhe shpirtrat më të ngurtë të zbuten nga natyrshmëria hyjnore,po ashtu i mundësoi thatësirës së gjatë shpirtërore të freskohej me burimet e ëmbla të cilat ringjallën në to besatimin e vjetër me Zotin e botëve.
Kështu ajo kohë e ngurtë pati nevojë pikërisht për një nivel më të lartë shpirtëror, përkundër automatizmit strikt, në mënyrë që efektshmëria e postulateve hyjnore të përthithej sa më mirë nga njerëzit e kohës. Sic pas viteve 90, para pas rënies së sistemit komunist, ekzistonte nevoja e madhe e rikthimit tek një Islam i cili nuk e shikonte përshpirtshmërinë të distancuar nga dëshmitë e përcjella sheriatikisht. Sot në këndvështimin tim duke parë nivelin e paprecedent të kuptimit visual në shoqëritë moderne, si dhe afrimit me materialen dhe thatësisë së tyre të madhe për sa i përket vlerave morale dhe edukimit tradicional, bëhet e domosdoshme afërsia me prioritete më të mëdha morale shpirtërore sesa gjykime strikte ngurtësisht të palëvizëshme. Pikërisht në një kohë ku moralja është bërë send arkeologjik, ndërsa imoraliteti kusht për tu pranuar në shoqëri, vetëm një angazhim më i madh shpirtëror mundet të ti mundësojë njerëzve një kuptim të thjeshtësuar të urtësive pas obligimeve fizike si dhe perceptimit të drejtë të asaj se përse morali dhe normativat praktike janë model i të njejtës prerogativë. Madje një nivel i tillë mundet ti sjelli njerëzit më afër me miratimin “e qiellit” dhe ti largojë ata nga rreziku i prekjes me atë që u goditën edhe popujt e hershëm më parë.
Por dikush mundet të pyesë, cili është qëllimi pas kësaj përkujdesje “të tepruar” pedagogjike? Besoj se përgjigjja është në vet natyrën e Islamit, çfarë dëshirojmë të mbrrijmë nga ata tek të cilët përqëndrohet predikimi ynë? Padyshim se ajo që është më thelbësorja është lutja e tyre, pra që kjo e fundit të jetë sa më e dëgjuar atije lart, tek Zoti i tyre. Për këtë realitet flet edhe Allahu në suren Furkan: Thuaj: “Zoti im as nuk do të kujdesej për ju, sikur të mos ishte lutja juaj (kur gjendeni në vështirësi, ose sikur të mos ishit të thirrur të besoni), e ju përgënjeshtruat, andaj dënimi do t’ju jetë i pandërprerë“. Furkan 77
Si mundet që Zoti të jetë i kënaqur me një popull “të zhveshur” nga çdo kontrolli të vetëdijshëm në veten e tij, mbi të gjitha i ”të zhveshur” nga çdo kontroll moralo-normativ i cili realisht e udhëzon njeriun të jetë krijesë racionale dhe jo vetëm ndijore. Edhe pse jetojmë në një kohë ku shumë kush është i kënaqur me pozitën dhe jetën që bën , në kundërshtim me kohët e mëparshme, pikërisht për shkak të këtyre konvulsioneve ekzistenciale jetojmë në një kohë ku mëshira e Zotit ndaj nesh mbahet në fije të perit nga zemrat e sinqerta dhe bamirësit e panjohur, në një kohë ku Zoti është i pakënaqur me “kënaqësinë” njerzore. Pikërisht duke mësuar edhe nga gabimet e mëparshme, duhet medoemos të projektojmë politikat e thirrjes tonë në vartësi me prioritetet e kohës.
Qëndrimi më I afërt me atë që konsiderohet e tepruar sheriatikisht, qëndrim I cili njëkohësisht I njeh selefizmit rolin e domosdoshëm në kthimin tek dëmi dhe dobia sipas asaj që është më e afërt me argumentin, është ajo që dëshmohet prej veprimit të Umer ibn Khatabit I cili kur dëgjoi se disa njerëz shkonin të faleshin poshtë pemës së Riduanit, ai urdhëroi që pema të pritej[1]. Pra pasi ata konsideruan vendadhurimi diçka që nuk ishte konsideruar nga ligjvënësi (pejgamberi a.s). Ndërsa nga ana tjetër duhet thënë se hedhja e njeriut në përmasën fizike nuk është dënim për të por krijim i mundësisë për tu ngritur dhe lartësuar më tepër. Ndaj shpirtërorja merr vendin e vet nëse atë e shoqëron edhe trupi, ky duhet të jetë qëllimi, që shpirti ta udhëheqë trupin dhe jo trupi shpirtin. Gjithçka është çështje paradigmash dhe se cila prej tyre është e përshtatëshme për një kohë dhe cila për një kohë tjetër. Kështu në këndvështrimin tim , pyetja jonë si thirrësa, duke pasur parasysh hadithin e njeriut të cilin Profeti e përmendi se udhëtoi gjatë, i pluhurosur dhe me flokë të shpupuritur, i cili ngre duart e tij lart drejt qiellit dhe thotë: O Zot! O Zot! Dhe ndërkohë ushqimi i tij është haram dhe pija e tij është haram dhe veshja e tij është haram dhe është ushqyer me haram, e si atëherë do t’i përgjigjet atij për çka lutet?!” (Muslimi), duhet të jetë se si ta maksimizojmë thirrjen e njerëzve ndaj Zotit të tyre në një kohe ku edhe lidhsja e këpucës është prej haramit , ku madje edhe vlerat shpirtërore janë të ndërtuara mbi haramin dhe të ndytën? Mendja shërben për të kuptuar qëllimet e sheriatit dhe jo për ti detërminuar ato, ndërsa shpirti shërben për ta lehtësuar aplikimin e normave ligjore-morale, pasi çdo ngurtësim I shpirtit do të ngurtësojë edhe trupin dhe një trup I ngurtësuar ka për tu shndërruar në një makinë me pak ndjeshmëri, ndërsa në kohë ku ligjet morale dështojnë, amaneti, besa, fjala e sinqertë, të dëshmosh me drejtësi, janë komponentë të domosdoshëm që ia kthejnë vlerën moralit dhe ia maksimizojnë njeriut pozitën e vet si krijesë. Ndaj efektshmëria e fesë këto kohë lidhet më tepër me një nivel më të lartë përshpirtshmërie ashtu që (siç e përshkruaj në fillim në historinë e rindërtimit të një kompleksi në vendin e një vendikulti të vjetër) një “selefizëm” materialist I disave mos të na zhveshë nga disa vlera të domosodshme historike-shpirtërore pa të cilat e nesëmrja të zhvishet akoma më tepër nga gjurmët e një fakti të padiskutueshëm, e moralshmja është e hershme.
Dikur në kohën e kalifatit të Umer ibn Khatabit u çliruan shumë krahina dhe guvernatorët e tyre I shkruanin Umerit duke I përshkruar gjendjen e atjeshme e kështu mbi këto përshkrime dhe largpamësinë e tij si prijës Umeri ndërtonte politikat e tij qeverisëse për ato vende[2], kështu edhe këto reshta janë dëshmi për atë që sytë dhe zemra ime kanë parë në mënyrë që e nesërmja të jetë më efektive (për sa I përket vlerave shpirtërore-fetare) sesa e sotmja ndërsa e sotmja mos të zbrazet nga kuptimet pasi një doktrinë pa kuptimet e duhura është një kompiuter I paazhornuar me ato programe që Ia maksimizojnë dobinë dhe shkathtësinëdhe nuk e lënë në funkisonet e thjeshta bazike si ato të një makine llogaritëse.
[1] Buhariu në librin e Haxhit, Kapitulli I asaj çka është përmendur lidhur me gurin e zi nr 1597
[2] Shiko letrën që Amr ibn Asi kur çliroi Egjiptin, Et-terakibu el idarijeti 2/183
